In onze kliniek worden veel gebitsbehandelingen uitgevoerd. Tijdens een gebitsbehandeling wordt het tandsteen en tandplak bij uw dier verwijderd en indien nodig worden tanden en/of kiezen getrokken. Hierbij maken wij vaak röntgenfoto’s van het gebit.
Het gebit van de hond en kat
Zowel honden als katten ontwikkelen eerst een melkgebit. In de loop van de eerste vijf tot zeven levensmaanden wisselt het melkgebit naar een volwassen gebit. Een volwassen hond heeft normaliter 42 gebitselementen, een volwassen kat hoort er 30 te hebben. Ter vergelijking: een volwassen mens heeft in totaal 32 tanden en kiezen, de vier verstandskiezen daarbij meegerekend.
Opbouw van een tand of kies
Grofweg kan worden gesteld dat een tand of kies uit twee delen bestaat:
- Het gedeelte dat boven het tandvlees uitsteekt en dat de kroon wordt genoemd
- Het gedeelte dat over het algemeen schuilgaat onder het tandvlees, de wortel.
Het aantal wortels verschilt per element: tanden hebben één wortel, kiezen hebben één, twee of drie wortels. De kroon bestaat uit tandbeen of dentine, bedekt door een harde laag glazuur, die ervoor zorgt dat een gezonde tand of kies ongevoelig is.
Het tandbeen daarentegen is wel zeer gevoelig, waardoor beschadiging of ontbreken van de glazuurlaag leidt tot felle pijn. De wortel wordt ook gevormd door tandbeen, maar is in plaats van door glazuur bedekt door een laag op bot gelijkend materiaal, cement genaamd.
Middenin de tand of kies bevindt zich een holle ruimte, de pulpaholte, die zich richting de wortel vernauwt tot het wortelkanaal. In deze gehele ruimte bevindt zich zenuwweefsel. Gedurende het leven wordt deze pulpaholte steeds nauwer. Onderstaand kunt u zien hoe een gebitselement met één wortel (hier een tand) is opgebouwd.
Hoe worden röntgenfoto’s van het gebit gemaakt?
Een normaal, groot, onbeweegbaar röntgenapparaat in combinatie met grote röntgenplaten, kan perfect worden gebruikt voor het maken van foto’s van onder andere borstkas, buik, rug en poten. Voor het goed in kaart brengen van het gebit is een dergelijk apparaat helaas niet geschikt.
Gebitselementen worden daarmee niet in de goede richting gefotografeerd en veel onderdelen van het gebit worden over elkaar geprojecteerd, waardoor waardevolle informatie verloren gaat.
Om goed in alle gewenste richtingen röntgenopnames te kunnen maken van alle verschillende gebitselementen is daarom een beweegbare röntgenbuis nodig samen met kleine röntgenplaatjes van slechts enkele centimeters groot. Zodra uw dier onder narcose is worden deze plaatjes in de bek geplaatst en wordt de röntgenbuis op de juiste wijze gepositioneerd. Op deze manier kunnen in korte tijd perfecte dentale röntgenfoto’s (dentaal betekent tanden) worden gemaakt.
Wanneer zijn röntgenfoto’s van het gebit nodig?
Humaan worden eens in de zoveel tijd röntgenfoto’s van het gebit gemaakt om de staat van het gebit te controleren. Deze vorm van preventieve tandheelkunde voert voor de hond en kat wat te ver en ook hoeft niet voor ieder type gebitsbehandeling een set röntgenfoto’s te worden gemaakt. Röntgenfoto’s kunnen echter op veel vragen antwoord geven en bij een flink aantal gebitsaandoeningen en behandelingen is het maken van dentale röntgenfoto’s dan ook onmisbaar:
1. Gebitsaandoeningen
Parodontitis: Ontsteking van het tandvlees en diepere weefsels rondom de tanden en/of kiezen, waarbij deze weefsels zich steeds verder terugtrekken, kaakbot wordt aangetast en gebitselementen uiteindelijk los kunnen komen te staan.
Abcessen van wortelpunten: Een wortelpuntabces kan leiden tot een fistel (ontstekingskanaal), dat zich vanuit de wortelpunt naar de huid toe vormt, daarbij bijvoorbeeld op de snuit in de buurt van het oog eindigend in een huidwond.
Tandresorptie: Proces waarbij de tanden en kiezen door het lichaam zelf worden aangetast/opgelost. Vooral katten staan bekend om deze resorptieve beschadigingen.
Gaatjes (cariës): Gaatjes zijn met het blote oog lang niet altijd zichtbaar, zeker niet wanneer deze zich op het grensvlak van twee elementen bevinden.
Het niet doorbreken van een volwassen tand of kies: Op het moment dat bepaalde tanden of kiezen niet doorkomen kan met een dentale röntgenfoto worden onderzocht of er daadwerkelijk elementen zijn die niet doorkomen of dat deze elementen ontbreken.
Trauma aan gebitselementen: Met behulp van röntgenfoto’s kan een inschatting worden gemaakt of de tand of kies nog te redden valt en welke behandeling het beste is.
Ontsteking van het kaakbot: Het kaakbot is in beeld te brengen met behulp van een dentale röntgenfoto.
Tumoren in de bek: Tumoren kunnen een reden zijn voor pijnlijkheid in de bek, maar kunnen ook zorgen voor verminderde wondgenezing aansluitend op verwijdering van tanden en kiezen.
2. Gebitsbehandelingen
Verwijderen of laten zitten?
Bij het openen van de bek kan het gedeelte van de tanden en kiezen worden beoordeeld dat boven het tandvlees uitsteekt. De mate van tandsteen kan uiteraard worden bepaald en er kan worden bekeken of de kronen intact zijn en of er sprake is van verkleuring van het element.
Met een speciaal instrument (pocketsonde) kan daarnaast worden gecontroleerd op de aanwezigheid en de diepte van pockets, ruimten tussen het tandvlees en de tand of kies die ontstaan als gevolg van uitgebreide ontsteking (parodontitis). Het controleren op pockets is een handeling die uw tandarts ook bij u zal uitvoeren tijdens periodieke controles.
Aan de hand van deze onderzoeken kan soms al worden vastgesteld dat een element moet worden verwijderd. In veel gevallen is het na deze onderzoeken echter nog onvoldoende duidelijk of het verstandig is om een tand of kies te laten zitten. Volstaat alleen een reiniging van het gebit gevolgd door goede gebitsverzorging of toch niet? Kan de beschadiging van de kroon worden gerepareerd, kan een wortelkanaalbehandeling worden overwogen of is verwijdering van de tand of kies toch een betere optie?
Door het maken van röntgenfoto’s kan het gehele element (dus ook de pulpaholte en de wortel) en het omliggende weefsel goed worden bestudeerd en kan deze beslissing veel beter worden genomen. Op die manier wordt voorkomen dat enige tijd na de gebitsbehandeling uw hond of kat toch weer onder narcose moet om een aanvullende behandeling te ondergaan!
Op welke manier verwijderen?
Zoals beschreven verschilt het aantal wortels voor de diverse elementen van het gebit. Daarnaast kan de richting waarin een wortel verloopt flink variëren, kunnen wortels vergroeid/verankerd zijn met het kaakbot en kan verlies van kaakbot zijn opgetreden door forse ontsteking. De kans op het afbreken van elementen tijdens het verwijderen en het risico op een breuk van de kaak zijn van dit soort factoren afhankelijk. Door röntgenonderzoek kunnen deze factoren worden geïnventariseerd en kan de veiligste manier worden bepaald om een element bij uw dier te verwijderen.
Opsporen van wortel restanten
Wortels van honden en zeker van katten kunnen een kleine omvang hebben of door bepaalde processen zijn aangetast, waardoor ze vrij kwetsbaar zijn. Ondanks een juiste techniek kan het daarom voorkomen dat een wortel afbreekt. Dit wortelrestant dient – als het ook maar enigszins mogelijk is – te worden verwijderd en röntgenfoto’s aan het begin en aan het einde van dit proces leveren hierbij waardevolle informatie.
Wortelkanaalbehandeling
Voorafgaand aan een wortelkanaalbehandeling en ter controle in de maanden en jaren volgend op deze behandeling zijn röntgenfoto’s geïndiceerd.
Conclusie
Röntgenfoto’s van het gebit van uw hond of kat zijn in veel gevallen onmisbaar voor een goede diagnostiek, behandeling en/of controle van een bepaalde gebitsaandoening. Veel problemen zoals pijn door onnodig toegebrachte schade en terugkeren van problemen door achterblijven van wortelresten kunnen worden voorkomen door goede röntgendiagnostiek toe te passen. Bij Dierenkliniek de Arker kunt u terecht voor dentale röntgenfoto’s bij uw dier.
Bron: VetVisuals® International